MUGARRIAK

2015(e)ko abuztuaren 5(a), asteazkena

BAKARDADEKO ANDRE MARIARI ESKAINITAKO ERRETAULAREN HISTORIA LABURRA

Berastegiko San Martin Toursekoaren elizan bada erlijio-artelan bat erretaula nagusiaren ezkerretara: Bakardadeko Andre Mariari eskainitako erretaula txikia.

1872ko maiatzaren 29an, Iruñeko herritar zen Maria Cruz Muñagorrik, Baleztena jaunaren alargunak, Bakardadeko Andre Mariari eskainitako erretaula egiteko eta zurgintza eta eskultura lanak ordaintzeko dohaintzan 5.096 erreal kuarto (reales de vellón) emango zizkiola adierazi zion, eskutitz batean, San Martin elizako Andres Antonio Obineta erretoreari.

Ordurako Berastegiko herria elizaren patroi eta nagusi zenez, 1872.urteko ekainaren 20an alkatea eta udalbatza herriko erretorearekin elkartu ziren, Maria Cruz Muñagorrik dohaintzan emango zuen erretaularen gainean hitz egiteko. Hala, lanak aurrera eramateko, Andres Antonio Obineta erretoreak udalbatzak ezarritako planoa onartu behar izan zuen.

Iturri bezala erabili dugun dokumentuan, Udalak lehendabizi Baleztenaren alargunaren dohaintza eta eskuzabaltasuna eskertzen ditu; eta, ondoren, Jose Maria Gonzalez jaunak egindako 14 baldintza edo puntuz osatutako planoa onartzen eta hark dioena betetzeko agindua ematen du:

1.- Erretaula 3 edo 4 hazbeteko (pulgada) tartearekin kokatu beharko zen, hezetasunak hondatu ez zezan.

2.- Erretaula eraikitzeko, kalitate oneko gaztainondoa erabili beharko zen.

3.- Bistan gera zitezkeen beste material mota guztiak bazterturik geratu beharko zuten.

4.- Muntai-lanak eta bestelakoak ezin hobeki egin beharko ziren, kontu handiz artelanak pitzadura edo akatsik izan ez zezan.

5.- Lan guztia eta xehetasun guztiak eraikin onek bete beharreko arauen arabera egin beharko ziren.

6.- Material guztiak entzute handiko aditu batek ikuskatu eta ontzat eman beharko zituen.

7.- Ager zitekeen edozein zailtasun nola konpondu planoaren egileak erabaki beharko zuen.

8.- 5.096 erreal kuartoko aurrekontuan sarturik egon beharko zuten zurgintza eta eskultura lanek.

9.- Lana, amaitu ostean, hiru epetan ordaindu beharko zen, eta ez zen onartuko aurrekontuari eginiko igoerarik.

10.- Ordainketak honela egin beharko ziren: lehenengo herena (⅓), derrigorrezko eskriturak sinatutakoan; bigarren ⅓-a, lana entregatzean; eta, azken ⅓-a, lana amaitu eta handik urtebetera.

11.- Lanak urte hartako urriaren 1erako amaitua egon beharko zuen.

12.- Ugazabek 6., 7. eta 11.baldintzetan jakintsu bat izendatzeko eskubidea izango zuten.

13.- Ugazabek konfiantzazko pertsona bat aurkeztu beharko zuten lanak hasi aurretik, lehenengo ordainketari erantzuteko.

14.- Eta, lana amaitzean, akats edo biziorik agertzen bazen, urtebeteko bermea edukiko zuen erretaulak.

Iturria: …………

Berastegiko Udal Artxiboa

2015(e)ko maiatzaren 25(a), astelehena

LEITZAKO MUGARRIAK

Leitzak sei herrirekin egiten du muga ( Berastegi, Areso, Huitzi, Beruete, Ezkurra eta Goizueta).
Leitza eta Goizueta artean ez dago mugarririk, errekak mugatzen ditu mugak.

Bideo honetan daukazue aukera mugarri guztiak ikusteko.

LEITZA-BERASTEGI MUGARRIAK

LEITZA-HUITZI MUGARRIAK

LEITZA-BERUETE MUGARRIAK

LEITZA-EZKURRA MUGARRIAK

LEITZA-ARESO MUGARRIAK

2015(e)ko otsailaren 23(a), astelehena

ULIZAR-KO KOBAZULOA

Kobazuloaren sarrera

Ulizar kobazulo eta ingurunean egin diren azken lan arkeologikoen gainean hausnarketa batzuk egin nahi nituzke.

1º- Felix Ugarte arkeologo elkarteak Ulizar mendian dauden hiru leize aztertzen ibili dira, kobazuloarekin loturarik dagoen ikusi nahian, bainan ez dute loturarik aurkitu.

Felix Ugarte arkeologo elkartea leizeak ikuskatzen

2º- Kobazuloaren sarrera tapaturik dago. Esaten da, Konbentzioko gerran 1793-1795 frantzesak erabiltzen zutela kobazulo hau koartel modura eta bertan 300 soldadu biltzen zirela. Baina gipuzkoratz atzeratu zirenean kobazuloaren sarrera dinamitatu zutela. Nik ez dut inongo dokumenturik aurkitu zehatz-meatz Frantzesak kobazulo honetan egon zirenik, nere zalantzak dauzkat. Aurreko artikuluan, Areso-1794-9-10 aipatzen dut Ulin gatazka bat egon zela, Lekunberrin kokaturik zeuden tropa Espainolak eta Larte inguruan zeuden tropak frantzesekin . Bertan apuntatzen dut neretzako gertaturiko hipotesia.

3º- Aurkitu dudan agiri bakarra kobazulo honen gainean 1576. urtekoa da, Espainiako inkisizio prozesukoa. Bertan Catalina de Areso izeneko neskatil batengatik mintzatzen da, neskatil hau sorgintzat jotzen da eta kobazulo honetan biltzen omen zirela ere esaten da bere errituak egiteko.

Salatuen zerrendan honako hauek agertzen dira: Leitzako 12 auzotar, Aresoko 9, Gorritiko 6, Azpirozko 7, Uitziko 5, Lekunberriko 3, etxarriko 1, Baraibarreko 1, Orexako 6, Berastegiko 2 eta Gazteluko 4.

Hainbat salatuen artean gehienak adingabeak direnez, salaketa prozesuak fundamentu handirik ez zuen izan eta bertan-behera geratu ziren. Baina honen eraginetako bat, sorginak elkartzen ziren kobazuloa ezagutzera ematera izan zen.

4º- 1576. urteko apirilak 8an Gorritin idatziriko eskutitz honek garantzi haundia dauka, bertan agertzen bait dira bere egunean kobazuloaren benetako izan ziren neurriak. Hau da eskutitzaren idatzi guztia, gaur egungo neurrietara egokituta jarri dut.

<<Muy Illus señor. Conforme al mandato y comisión que por la Corte se me dio yo hize reconocer segunda vez la cueba de la sierra de Uli donde entraron los metraqueros para ello nombrados en estado de çiento cuarenta y nuebe codos,(62m) como después se vió por las moramas conq. entraron q. después se medieron, q. según la cuenta de por acá hazen cinquenta estados (190m2) y habiendo baxado quarenta y cinco codos (18,81m) mas abaxo del aposento asta donde llegaron y reconocieron la primera vez an hallado un otro aposento y retrete trecero muy ancho y espaciosso tres o quatro tanto mayor que el otro ( entre 570 y 760m2) asta donde llegaron la primera vez, donde según la relación de los que lo an reconocido y visto pueden recogerse y caber sin mucha fatiga trezcientos hombres o cerca de ellos, de manera que según las depossiciones de la moça bruxa q. el licenciado Sarria examino parece q los menaqueros y reconocedores de la dha. cueba conforman con ella como mas alargo vs. mds, podrán ver el negocio por los autos y depossiciones q. sobre ello se an hecho y dizen q. para mas abaxo no se puede entrar aunq. Ay algunas quebraduras y agujeros que tiran y van mas abaxo hacia el centro, sino que son con artificios e ynstrumentos se habriessen aquellos. En lo demas que se me mandó que recibiesse mas información açerca de las personas que la dicha moça manifestó y descubrió en sus depossiciones ser bruxas yo he examinado algunas dellas y también creaturas, digo muchachos y muchachas de poca hedad de los mesmos acusados y anq. por muchos alagos y rodeos y blandiçias les e ynterrogado no e podido saber ni hazerles descubrir cosa alguna y ansi no e curado de asentar por escrito sus deposiciones por ser ynútiles. (Desde Gorriti, a 8 de abril de 1576).

Idazki hau oso grafiko eta esauguratsua da, bertan agertzen diren datuengatik esan daiteke dimensio nahiko handikoa zela eta bi gela zituela, bata 190 m2 eta bestea 570 eta 760 m2koa. Bertara barneratzeko sokak erabili zituzten, sarrera ez zuen oso erosoa izango.

Gutxi-gorabera honelakoa izango litzateke kobazuloa.

5º- Nabarmendu nahi nuke hondakinak kentzeko lana garatzeari lehentasuna ematea, bertara barneratzeko. Ez litzeke lan erreza izango, baina pena mereziko luke kobazuloan barneratzea eta garrantzizko zerbait ote dagoen ikuskatzea.

2014(e)ko abenduaren 29(a), astelehena

ARESO 1794-9-10

Aurten 220 urte bete dira Areso herria frantzesek konbentzioko gerran (1793-1795) suntsitu zutela.

Areso herriaren suntsipenaren aurreko hilabetean gertaturikoa doa jarraian.

Abuztuaren 3an frantzesen tropen jeneral zen Moncey, Donostian aurkeztu zen, eta hiria frantzesak ikusi orduko errenditu zen, erresistentzi guztiak amore emanez. Gertaera honek, politikoki eta militarki eragin larriak sortarazi zituen.

Donosti frantzesek okupatu edo artu zutenean, diputazioko batzarra Getarira lekualdatzen da, baina denbora gutxira,batzarkide batzuen atxiloketaren ondorioz berriro lekualdatzen da, oraingo honetan Arrasatera.

Colomera jeneralari (Caro jeneralaren oinordekoari) ez zitzaion besterik geratu Tolosan eustearekin, bertan 4.000 soldatu lortu zuen biltzea.

Abuztuak 9an Tolosa frantzesen esku eroritzen da, eta Colomera jenerala Lekunberrira atzeratzen da bere ejertzitoarekin, bertan ejertzitoa indartuz.

Abuztuak 14ean frantzesek Donostian 3.000 soldaduz beterik dago eta 1.000 soldadutara murizten da beste lekuetara bideratzen dituztelako. Pasajesen berriz 500 soldatu, eta Donostitik Tolosarako bidean 5.000-6.000 frantzes inguru zeuden.

Ikusirik zegoen bezala, Tolosan kokaturik zeuden tropa frantzesen asmoa Gipuzkoako probintzi osoan barneratzea zen. Lehenik jakinerazi edo ikuskatzen dira frantzesak Berrobi eta Belauntzako mendietan, Larte eta bere inguruetan. Gerora frantzes tropak herri guztiak arpilatu zituen, herri gehienak hondamenera eramanez.

Honako adibide hau Leitzan gertaturikoa da. Leitzako alkateak diputazioari eskutitz bat idazten dio Leitza herriak ezin dituelak zergak ordaindu eta ez kobratzeko eskatuz. Lehenik eta behin frantzesek herria harturik zutelako, bigarrena, kalteak izugarriak zirelako, 18 aldiz arpilatu, lapurtu (arropa, janaria, abereak,…), burdinolak erre, hauen kostua 10.000 pesoak inguratuz.

1794ko Irailak 10ean, Uliko mendian Lekunberriko tropa espainolen aurreko taldea zaintzen zeudela, frantzes tropa batekin bataila edo gatazka bati aurre egiten hasten dira, baina frantzesen kopuru handia ikusiz, batzuk Gorriti eta beste batzuk Aresora ihes egiten dute. (Honako hau hipotesi bat da; Ihesaldian soldadu batzuk Ulizar-ko Kobazuloan gordetzen dira eta frantzesek hori ikusirik kobazuloa dinamitatzen dute espainolak lurperatuz bertan). Frantzesak Aresorantz doazten bitartean bordak puskatzen eta erretzen doaz, eta herrira iristen direnean lehenik etxeak arpilatu eta gero erre egin zituzten. Aurka egiten zuen Aresotarra berriz hil egiten zuten. Areson bost etxe bakarrik geratu ziren zutik kalterik gabe, baina herri guztia hondamendian utzi zuten frantzesek.

1794ko azaroaren 8an Aresoko alkate zen Juan Francisco Alduncin-ek 1794ko irailak 10ean etxe erre eta kaltetuen gainean eginiko zerrenda.
65 etxe erretakoen zerrenda.

Alpaisenea	Alcoz
Arrachipi	Ansonea
Arraiago	Aragonerenea
Axocenea	Aranaldea
Azpicoechea	Barberonea
Bonenea	Casa Concejil
Bunoa	Chillenea
Echeverria abajo	Choanenea
Echozana	Churinea
Echozana-chiquia	Echachiquia
Eguaguirre	Echeandia
Errementaldeguia	Echeverria la de arriva
Francisquenea	Izarreguia la de abajo
Garro	Izarreguia la de arriva
Juansonea	Larrea
La basilica de Santa Cruz	Lazcanonea
La casa de Errandonea	Lili
La casa Parroquial	Machiandinea la de abajo
Loidi -maior	Machiandinea la de arriva
Loidi- menor	Machingonea
Luxenea	Marticenea
Maringonea	Marticonea
Mariñenea	Molino
Mariñonea	Osobiaga la de aca
Mogondo	Osobiaga la de alla
Ochonea	Pedronea
Ochone-chiquia	Sagastinea
Orillenea	Thelleria
Picorenea	Ubidea
Pulaguiñenea	Urquiola
Sanruzu	Zapatarinea
Sunexo la de arriba	Zubior
Ustaquinenea

15 borda erreak

Zuganocenea

Eguaguirre

Azpicoechea

Mariarragenea

Garro

Marinenea

Errandonea

Axocenea

Juansonea

Luxenea

Apecenea

Chuxionea

Choanenea

Alcoz

Pedronea

15 etxe kaltetuak baina Aresoarrak sutetatik berreskuratuak.

La casa Abacial

Apacenea

Urzallenea la de arriva

Urzallenea la de abajo

Manterola maior

Manterola menor

Orijenea

Semero la de abajo

Teleguiñenea

Ozondo

Errementaldeguia menor

Olaechea-azpicoa

Axenea

Martiarragenea

La borda de Ochonea

5 etxe kalterik gabe.

Ibiur

Perunea

Zugarocenea

Olaechea garaicoa

La casa de Borda

Bitartean, gipuzkoan kokaturik zegoen frantzes ejerzitoa, azaroak 15ean Iruñera habiatzen da. Lekunberrin Urrutia jeneralaren espainol tropek babesturiko barrerak zeharkatuz. Frantzesek lortu zuten Nafarroan sartzea, baina negua hain gogorra izanik eta gaixotasunak ere larriak, frantzes asko hil ziren eta abendurako Gipuzkoara itzultzen dira.

2014(e)ko azaroaren 10(a), astelehena

BERASTEGIKO KAROBI ERROLDA

1948.ko urriaren 21ean Berastegiko karobien funtzionamentua baimentzeko Berastegiko-mendia dauden karobien nagusiei, baldintza batzuetara egokitzea eskatzen die mendi, ehiza eta arrantzako zuzendari orokorrak.

1º.- Udalari 25 pezetako kanona ordaindu beharko zaio lursailaren okupazioagatik.

2º.- Labea piztu baino lehenago hilabeteko aurrerapenarekin, eskatzailea behartuta dago juntakoei jakinaraztea, hauek egiaztatu dezaten.

3º.- Kontzesioa denboraz mugatua da, bertan behera uztea Udalaren irabazitarako da, eta nagusiak ez dauka indenizazio eskubiderik.

4º.- Eskatzailea mendiari egin litzaizkion kalteen arduradun egiten da, hau behartuta geldituz kalteen indenizazio edo jar daitezkeen itsunei aurre egiteko.

5º.- Baldintza hauek ez betetzeak kontzesioa baliogabetzen du.

6º.- Baldintza hauekin adostasunik ez badago, karobiaren konfiskatzea edo botatzea erakarriko luke.

7º.- Kontzesio honek aurreko egunetan onartutakoa baliogabetzen du.

KOKAPENA	TERRENOA	JABEA
Achocorbe	Berastegiko- mendia	Juan Bta. Iparraguirre,Luis Garciarena,Jose Mª. Inchaurrondo
Amiri	Berastegiko- mendia	Herederos de Noelime Palacie
Atulus	Berastegiko- mendia	Aniceta Ugartemendia Nazabal
Berroa-malcar	Berastegiko- mendia	Manuel Francisco Aranalde
Bideraun	Berastegiko- mendia	Ursino Aranalde, Juan Ign.Ugartemendia, Patricio Nazabal, Marcelo Olaechea
Borda-Buru	Berastegiko- mendia	Martin Azpiroz Alda
Eche-atzea	Partikularra	Juan Bautista Olaechea Zuloaga
Echeburrua	Partikularra	Juan Irisarri Achucarro
Eche-burua	Partikularra	Jose Antonio Azpiroz Irisarri
Eche-burua	Partikularra	Juan Labayen Garayar
Echeondoa	Partikularra	Candido Azurmendi Echeverria
Eche-ondoa	Partikularra	Manuel Francisco Aranalde
Eche-ondoa	Partikularra	Jose Mª Garaicoechea
Epeleta	Berastegiko- mendia	Jose Joaquin Azpiroz Lasarte
Erreca-ondoa	Berastegiko- mendia	Jose Lzo. Azpiroz, Martin Lzo.Echarren, Jose Ant.Azpiroz
Gaztelupe	Partikularra	Juan Eusebio Lecea Azpiroz
Igalde-iturri	Partikularra	Herederos de Francisco Olaechea
Igelsa	Berastegiko- mendia	Sebastian Aguirre Saizar
Iranciborda	Berastegiko- mendia	Juan Bergareche Pellejero
Maizcurrenea	Partikularra	Pascuala Azpiroz Saralegui
Meari	Berastegiko- mendia	Juan Irisarri, Miguel Mª. Mendizabal
Olloco	Berastegiko- mendia	Juan Bta. Iparraguirre Goyenechea
Orin	Berastegiko- mendia	Lucio Echeverria, Jose Mª Inchaurrondo, Juan Ign. Altuna
San Anton	Berastegiko- mendia	Nazario Cestao Olara
Urandia	Berastegiko- mendia	Martin Aranalde Alduncin
Urquieta	Berastegiko- mendia	Martin Belaunzaran, Florencio Goyeneche
Usabaleta	Berastegiko- mendia	Francisco Mª. Ustoa Maizcurrena

2014(e)ko urriaren 20(a), astelehena

BERASTEGIKO SAN LORENTZO FESTA EGITARAUEN AZALAK

Honako honetan herriko jaietako programen azalak erakusten dizkizuet. Hauek izan dira lortu ditudan guztiak. Norbaitek agertzen ez direnetakorik badu, gusto handiz aterako nioke argazkia bertan zintzilikatzeko.