ARESO 1794-9-10

Aurten 220 urte bete dira Areso herria frantzesek konbentzioko gerran (1793-1795) suntsitu zutela.

Areso herriaren suntsipenaren aurreko hilabetean gertaturikoa doa jarraian.

Abuztuaren 3an frantzesen tropen jeneral zen Moncey, Donostian aurkeztu zen, eta hiria frantzesak ikusi orduko errenditu zen, erresistentzi guztiak amore emanez. Gertaera honek, politikoki eta militarki eragin larriak sortarazi zituen.

Donosti frantzesek okupatu edo artu zutenean, diputazioko batzarra Getarira lekualdatzen da, baina denbora gutxira,batzarkide batzuen atxiloketaren ondorioz berriro lekualdatzen da, oraingo honetan Arrasatera. 

Colomera jeneralari (Caro jeneralaren oinordekoari) ez zitzaion besterik geratu Tolosan eustearekin, bertan 4.000 soldatu lortu zuen biltzea.

Abuztuak 9an Tolosa frantzesen esku eroritzen da, eta Colomera jenerala Lekunberrira atzeratzen da bere ejertzitoarekin, bertan ejertzitoa indartuz.

Abuztuak 14ean frantzesek Donostian 3.000 soldaduz beterik dago eta 1.000 soldadutara murizten da beste lekuetara bideratzen dituztelako. Pasajesen berriz 500 soldatu, eta Donostitik Tolosarako bidean 5.000-6.000 frantzes inguru zeuden.

Ikusirik zegoen bezala, Tolosan kokaturik zeuden tropa frantzesen asmoa Gipuzkoako probintzi osoan barneratzea zen. Lehenik jakinerazi edo ikuskatzen dira frantzesak Berrobi eta Belauntzako mendietan, Larte eta bere inguruetan. Gerora frantzes tropak herri guztiak arpilatu zituen, herri gehienak hondamenera eramanez.

Honako adibide hau Leitzan gertaturikoa da. Leitzako alkateak diputazioari eskutitz bat idazten dio Leitza herriak ezin dituelak zergak ordaindu eta ez kobratzeko eskatuz. Lehenik eta behin frantzesek herria harturik zutelako, bigarrena, kalteak izugarriak zirelako, 18 aldiz arpilatu, lapurtu (arropa, janaria, abereak,…), burdinolak erre, hauen kostua 10.000 pesoak inguratuz.

1794ko Irailak 10ean, Uliko mendian Lekunberriko tropa espainolen aurreko taldea zaintzen zeudela, frantzes tropa batekin bataila edo gatazka bati aurre egiten hasten dira, baina frantzesen kopuru handia ikusiz, batzuk Gorriti eta beste batzuk Aresora ihes egiten dute. (Honako hau hipotesi bat da; Ihesaldian soldadu batzuk Ulizar-ko Kobazuloan gordetzen dira eta frantzesek hori ikusirik kobazuloa dinamitatzen dute espainolak lurperatuz bertan). Frantzesak Aresorantz doazten bitartean bordak puskatzen eta erretzen doaz, eta herrira iristen direnean lehenik etxeak arpilatu eta gero erre egin zituzten. Aurka egiten zuen Aresotarra berriz hil egiten zuten. Areson bost etxe bakarrik geratu ziren zutik kalterik gabe, baina herri guztia hondamendian utzi zuten frantzesek.

1794ko azaroaren 8an Aresoko alkate zen Juan Francisco Alduncin-ek 1794ko irailak 10ean etxe erre eta kaltetuen gainean eginiko zerrenda.
65 etxe erretakoen zerrenda.

Alpaisenea	Alcoz
Arrachipi	Ansonea
Arraiago	Aragonerenea
Axocenea	Aranaldea
Azpicoechea	Barberonea
Bonenea	Casa Concejil
Bunoa	Chillenea
Echeverria abajo	Choanenea
Echozana	Churinea
Echozana-chiquia	Echachiquia
Eguaguirre	Echeandia
Errementaldeguia	Echeverria la de arriva
Francisquenea	Izarreguia la de abajo
Garro	Izarreguia la de arriva
Juansonea	Larrea
La basilica de Santa Cruz	Lazcanonea
La casa de Errandonea	Lili
La casa Parroquial	Machiandinea la de abajo
Loidi -maior	Machiandinea la de arriva
Loidi- menor	Machingonea
Luxenea	Marticenea
Maringonea	Marticonea
Mariñenea	Molino
Mariñonea	Osobiaga la de aca
Mogondo	Osobiaga la de alla
Ochonea	Pedronea
Ochone-chiquia	Sagastinea
Orillenea	Thelleria
Picorenea	Ubidea
Pulaguiñenea	Urquiola
Sanruzu	Zapatarinea
Sunexo la de arriba	Zubior
Ustaquinenea

15 borda erreak Zuganocenea Eguaguirre Azpicoechea Mariarragenea Garro Marinenea Errandonea Axocenea Juansonea Luxenea Apecenea Chuxionea Choanenea Alcoz Pedronea

15 etxe kaltetuak baina Aresoarrak sutetatik berreskuratuak.

La casa Abacial

Apacenea

Urzallenea la de arriva

Urzallenea la de abajo

Manterola maior

Manterola menor

Orijenea

Semero la de abajo

Teleguiñenea

Ozondo

Errementaldeguia menor

Olaechea-azpicoa

Axenea

Martiarragenea

La borda de Ochonea

5 etxe kalterik gabe.

Ibiur

Perunea

Zugarocenea

Olaechea garaicoa

La casa de Borda

Bitartean, gipuzkoan kokaturik zegoen frantzes ejerzitoa, azaroak 15ean Iruñera habiatzen da. Lekunberrin Urrutia jeneralaren espainol tropek babesturiko barrerak zeharkatuz. Frantzesek lortu zuten Nafarroan sartzea, baina negua hain gogorra izanik eta gaixotasunak ere larriak, frantzes asko hil ziren eta abendurako Gipuzkoara itzultzen dira.