ELDUA - IBARRA MUGARRIAK

1º Mugarria. Kaxulaxkoa desagertuta dago.

2ºMugarria. Hiru herrirekin mugatzen du. Eldua, Ibarra eta Tolosa. Barrenetxen dago.

ELDUA - BERROBI MUGARRIAK

1º Mugarria. Kaxulaxkoa desagertuta dago eta hiru herrirekin mugatzen zuen. Eldua, Ibarra eta Berrobi.

2º Mugarria. Txurdin erreka ondoan dago.

3º Mugarria. Mendabeko gainan dago.

4º Mugarria. Kixkin errekan dago.

5º Mugarria Kixkin eta Elduain erreken elkargunean.

6º Mugarria. Elduain errekan ondoan dago.

7º Mugarria. Igasoron dago.

8º Mugarria. Musaion dago.

9º Mugarria. Musaion dago.

10º Mugarria. Musaion dago.

11º Mugarria. Hiru herrirekin mugatzen du. Eldua, Berrobi eta Belauntza. Letaben dago.

ELDUA - TOLOSA MUGARRIAK

1º Mugarria. Hiru herrirekin mugatzen du. Eldua, Tolosa eta Ibarra. Barrenetzen dago.

2ºMugarria. Hiru herrirekin mugatzen du. Eldua, Tolosa eta Billabona. Ibin dago.

ELDUA - BILLABONA MUGARRIAK

1º Mugarria. Hiru herrirekin mugatzen du. Eldua, Tolosa eta Billabona. Ibin dago.

2º Mugarria. Ibarrolan dago.

3º Mugarria. Hiru herrirekin mugatzen du. Eldua, Billabona eta Andoain. Leitzaran errekan ondoan dago.

ELDUA - ANDOAIN MUGARRIAK

1º Mugarria. Hiru herrirekin mugatzen du. Eldua, Billabona eta Andoain. Leitzaran errekan ondoan dago.

2º Mugarria. 

4º Mugarria.

5º Mugarria. Lindoetan dago.

6º Mugarria. Lindoetan dago.

 

8º Mugarria. Arratakan dago.

9º Mugarria. Astabizkarren dago.

10º Mugarria .Hiru herrirekin mugatzen du. Eldua, Elduaien eta Andoain. Astabizkarren dago.

ELDUA - ELDUAIEN MUGARRIAK

1º Mugarria. Hiru herrirekin mugatzen du. Eldua, Andoain eta Elduaien. Astabizkarren dago.

2º Mugarria. Artzelaien dago.

3º Mugarria. Arrisarion dago.

4º Mugarria. Olazmeagan dago.

5º Mugarria. Arnabaren dago.

6º Mugarria. Arnabaren dago.

7º Mugarria. Loan dago.

8º Mugarria. Loan dago.

9º Mugarria. Añakoan dago.

10º Mugarria. Aginako eta Gonga errekak duen elkargunean.

11º Mugarria. Aginako eta Elduain errekak duten elkargunean.

12º Mugarria.

13º Mugarria. Agiñetan dago.

14º Mugarria.

15º Mugarria. Letabeko belazean dago.

16º Mugarria. Letaben dago.

17º Mugarria. Hiru herrirekin mugatzen du. Eldua, Berrobi eta Belauntza. Letaben dago.

BUZTANGORRI ILUNA ( Phoenicurus ochruros)

DESKRIBAPENA:

Txori honek 13-14 zentrimetroko neurria dauka. Ar nagusiak beltzaranak dira udaran, gris-beltzak neguan eta hegaletan orban txuriak dituzte. Emeak aldiz, gris-marroixkak, bainan hegaletan ez dute orban txuririk.  Ipurtxuntxur eta buztana gorriak dituzte, bai arrak eta bai emeak ere.

Buztangorri arra

Bere elikagaia ,insektu, koleoptero txiki, har, zizare, armiarmaz etabarrez osatua dago. Udazken eta neguan basafruituaz elikatzen dira. Lur mugituetan jateko joera du, baita ere, harrizko hormetan armiarma eta insektuak.

Buztangorri emea

Baratzetan egin ohi duen lana izugarria da. Gorostidineko baratzean begira egon nintzen ordu betez txorikumeak eduki zituztenean, bien artean 23-renbat insektu ehizatu zituzten denbora horretan, mesede galanta baratzaren nagusiarentzat!

Habiak gehienetan eraikin barruetan egiten dituzte, (ganbara, oilotegi, hormen pitzaduran…) harkaitz zuloetan eta etxe zahar utzietan.  Bi edo hiru errutealdi egiten dituzte urtean, 4 edo 6 arraultzekoak. Hauek txuri dizdiratsuak dira eta emeak  13 egunetan txitatzen ditu. Jaiotzean lumak gris argiak dituzte, ugariak eta nahiko luzeak. Moko barrua eta mingaina hori disdiratsuak dituzte. 

Txorikumeen janaria

Aurkitutako kabia eskolako lehioan egin zuten

SORGINEN LANDAREA

Datura Stramonium

Asma-belarraren jatorriko izena estramonioa da, sorginkeria edo magia du esanahi, sorginek erabiltzen zutelako aluzinazioak eragiteko. Naturalki jaiotzen da bide, baratz, goroztietan etabar.Hostoak,piku-hostoaren itxura dute eta loreak berriz tronpetarena, fruitua izanik eragin toxikoa duena. Kapsula obalatu honek intxaur baten neurria du eta arantza berde ugariez estalia dago, hortik ere sagar-arantzadun eta triku-sagar izenez ezaguna. Landareak usain nazkagarria dario eta edozein abere uxatzeko gai da.

                                   

Konzientziaren aldaketa sortzen du, inguruko gauz eta sentipen guztiak eraldatzeko joera du. Landare hau maneiatzen dakienak betirako edo denbora baterako zoratu dezake norbait, horregaitik esaten da sorginen landarea dela. Neurri txikietan bertigoa, lo eza, ikusmen nahasia eta ahuleria sortzen ditu. Neurri handietan berriz, aurpegia iktusarekin bete, ahoa lehortu, bihotz taupadak nahasi eta aluzinazioak eragin ditzazke. Heriotza sortzeko 40gr nahikoak dira.

Bere ezaugarriak hainbat izen eman diote hizkuntza ezberdinetan:  inpernuko pikua, pikueroa, deabruaren  berenjena, zora-zaitez edo sorgin-belarra. 

Konzientziaren aldaketa sortzen du, inguruko gauz eta sentipen guztiak eraldatzeko joera du. Landare hau maneiatzen dakienak betirako edo denbora baterako zoratu dezake norbait, horregaitik esaten da sorginen landarea dela. Neurri txikietan bertigoa, lo eza, ikusmen nahasia eta ahuleria sortzen ditu. Neurri handietan berriz, aurpegia iktusarekin bete, ahoa lehortu, bihotz taupadak nahasi eta aluzinazioak eragin ditzazke. Heriotza sortzeko 40gr nahikoak dira.

Bere ezaugarriak hainbat izen eman diote hizkuntza ezberdinetan:  inpernuko pikua, pikueroa, deabruaren  berenjena, zora-zaitez edo sorgin-belarra. 

                                             

1450 eta 1750. Urteetan zehar Europan zehar garairik beltzenak iritxi ziren,  sorgin ehiza. Milaka persona salatu eta hil zituzten magia beltza eta deabrukeriak erabiltzeagatik.Kristianismo haseran bazekiten denek sorginek zeukaten boterearen berri.Deabruarekin paktu legal bat eginten zuten sorginek. Deabruak, boterea eta osasunaren truke zerbitzuak eta haien arimaren jabe izatea. Itxura ederreko gizon agertzen zen deabrua, sorginak liluratu eta kristianismotik urruntzea lortzen zuen. Gero berarekin paktua egin, hauen gorputzetan marka jakin bat egin eta gaiztakeriak egiteko istrukzioak jasotzen zituzten.

Paktu hori egin ondoren, sorginak beraien artean elkartzen ziren erritu biraogileak,  inmoralak eta lizunak egiteko. Akelarre edo Sabbat izenez ezagutzen dena. Akelarrearen gainean dagoen sinismena aintzinekoa da, ametsgaizto, fantasia, eginkizun gizagaitz eta inmoralez egina.

Akelarretan sorginek ukendu bat egiten zuten estramonio eta  txerriaren koipearekin.  Nahasketa hau bajinan sartu eta bere eraginak izugarriak ziren.  Aluzinazioak, sexu desíoa hirukoiztu eta egan zebiztelako sentsazioak emanik. Hortik dator erratza gainean ibiltzen ziren kontairak!!!!!!!

MANDRAGORA landarea izan da sorginen artean ezagunena. Lurpean giza itxurako patata bat bezelakoa dauka. Modu berezia erabiltzen zuten patata hori ateratzeko hiltzeko arriskuagatik: norberak egin behar zuen, txakur beltz bat lotu behar zen landareari, txakurra jipoitzen zuten,  honen eraginez ihes egin nahian landarea ateratzen zuen.  Ateratzen zuen momentuan izugarrizko garraixia egiten zuen mandragorak ,ondorioz, txakurra hilko zen. Hori egiten zuenak belarriak argizariaz ondo estaliko zituen, bizirik irauteko.

Aintzineko kondaira batek dioenez, landare hau deabruaren zaintzapean dago beti.