SARRERA

SARRERA

Blog honen bidez nere helburua Berastegi eta bere inguruko natura eta historia jorratzea izango da.

2014(e)ko abuztuaren 20(a), asteazkena

BERASTEGIKO PAISAIAREN ALDAKETAK

Irudi hauetan ikusi daiteke Berastegi herriaren garapena. Denboraldiz-denboraldiz eduki dugun ikuspegia berdea izan dela gure herria, ez da hain zuzena. Antzinean industrializazioa baino lehenago, baserriko jarduera nekazaritzan egokitua zegoenez, artoa, garia, garagar eta arbia lantzen ziren.
Etxe ondoan baratzak edukitzen ziren, belardiak eta sagarrondoak landutako lurretatik urrun eta larreak berriz mendietan egoten ziren. Abeltzaintza berriz bigarren jardueratzat jo izan zen, gehien bat nekazari lanetan zama garraiatzeko eta lan astunetan erabiltzeko.
Gaur egun, gauzak asko aldatu dira, ihadanik ez da lantzen garirik eta artorik. Abeltzaintza eta nekazaritza bigarren jardueratzat dauzkagu. Industria da lehen errekurtso ekonomikoa eta baserria bigarren errekurtso ekonomikotzat daukagu. Baserrietan berriz, abere gutxi dago, gehienbat ardiak daude inguruko belardiak garbi mantentzeko etabar. Aktibitate aldaketa honek gure herriari berdetasun hau ekarri dio, baina aurreko mende haseran ikus daiteke desberdintasuna.

1954
1957
1991
1997
2013







2014(e)ko abuztuaren 7(a), osteguna

OLLOKOKO TXAKURRA

Ba omen zen Ollokoko errotan sen handia eta usaimen hobea zituen zakur bat,  azeri eta mendiko katuek harrapa ez zitzatzen, oilategia eta oilaskoak ederki zaintzen zituen zakurra.

Gauero, azeri zahar bat jaisten zen oilasko bila Alloarre menditik izotzaldera. Azeri hark ederki ikasiak zituen sabela betetzeko trikimailu guztiak. Egunak argitzerako, Alloarreko zulora itzuli baino lehen, Ollokoko oilategitik pasatzen zen azeria, hurrengo eguerdiko bazkarirako hango oilaskoren bat harrapatzea amesten baitzuen.


Baina hara hurbiltzen hasten zenerako, errotako zakurrak sumatzen zuen eta atzetik zaunkaka zuela, ziztu bizian bidaltzen zuen haren ezkutalekuraino sastraketan barrena. Hanka arinei esker lortzen zuen alde egitea azeriak, artzain- zakur hark harrapatuz gero, berehala txikituko zuen.

Zakurrak, azeria ezustean harrapatu nahian, inon diren amarrukeria guztiak asmatzen zituen, baina hura baino azeriagoa izan, denak asmatzen zizkion azeriak.

Bidebazterreko sasi artean ezkutatuta itxaron zion gau oso batean, baina azeriak ikusi zuen nola zegoen zakurra makurtuta, eta beste aldetik oilategira hurbilduta, oilaskorik gozoena lapurtu zion.

Beste behin, ilundu baino lehen, laster aterako zela eta, azeriaren ezkutalekutik berta gorde zen zakurra. Azeria konturatu egin zen, ordea, han zeukala zain, eta beste zulo batetik aterata, ederki hustu zuen oilategia.

Beste zenbaitetan, oilategian bertan gordetzen zen zakurra goizaldera arte. Halakoetan, arrimatu ere ez zen egiten oilategira, zakurrak bezain usaimen ona izaki azeriak.

Errotariak ere jartzen zizkion tranpak eta zepoak, hala ere, zepotik kanpo ateratzen zen jaki guztia harrapatu eta tranpa ukitu ere egin gabe alde egiten zuen azeriak. Pozoindutako jakiren bat jartzea ere alferrikakoa izaten zen, urrutitik usaitzen baitzuen pozoina eta, hanka altxata, pixarraka eginda lasai ederrean urruntzen zen handik.

Nagusiak ezin jan hazitzen zituen oilaskoak eta zakurrak ezin karraskatu hezur gozoak, ia erotzeraino eraman zituen biak azeri maltzurrak; izan ere, jateko zeuzkaten oilo eta oilasko gizenenak eramaten zizkien.

Hala, burutazio batekin zebilen jira eta bira zakurra, egunak eta gau luzeak eman zituen plana ondo lotzen: oilategira hurbiltzeko azeriak gustukoen zuen bide bazterrean geratuko zen etzanda, hankaz gora, betilerik ere mugitu gabe, hilda balego bezala. Zakurrak azeria balitz bezala pentsatzen zuen. Beti gorrotatu izan zuen zakur gaiztoa bide bazterrean hilda ikusiko zuen azeriak, eta hala zela ziurtatzeko hurbildutakoan, salto batean lepotik helduko zion bere hortz zorrotzekin.

Egun osoan lo egin zuen gauean logurerik ez izateko, eta ekaitz beldurgarriko gaua aukeratu zuen bere heriotza antzezteko.

Bazekien gauerdia baino lehen ez zela azalduko, eta euri jasa ari zuela bide zaharrerantz abiatu zen. Goroldioz betetako losa gainean etzan zen, ahalik eta goxoen egoteko. Ordu bata aldera hantxe jarri zen ahoz gora hildakoarena egiten. Gaueko ordu luzeetan zirkinik ere egin gabe egon zen, hankek kalanbreak ematen zizkioten, baina nahiz eta hezurretaraino blai eginda egon eta hotzak akabatzen, ile bakar bat ere ez zitzaion mugitzen. Goizaldeko laurak aldera, sudur zuloetan barrena kiratsa ekarri zion brisak.

- “Hor ote dago?”- xuxurlatu zion bihotzak, eta geldi-geldirik egoten saiatu zen. Haizeak garbi ekarri zizkion belarrietara udaletxeko erlojuaren lau kanpai-hots baxu eta, ondoren, beste lau ozen eta indartsu.

- “Zentzuzko ordua piztiak euren zuloetara itzultzeko”- esan zion barrenak, baina denbora luzea pasa zen azeriaren zantzurik sumatu gabe. Berriro ere haize bolada batek aurreko kirats ezagun eta berezia ekarri zion arte; ez, ordea, lehengo alde beretik, bestetik baizik.

- “Hor ote dago?”- esan zion berriz ere bihotzak, eta lehen baino intentzio handiagoz egin zuen hildakoarena. Pasa zen denbora inongo zantzurik gabe. Halako batean, beste haize bolada batek azeriaren kirats nazkagarria ekarri zion sudur zuloetaraino, eta doministikuka ez hasteko arnasik hartu ere egin gabe egon behar izan zuen.

- “Hor daukazu aurrez aurre”- ohartarazi zion bihotzak taupadak azkartuta, “geldi, geldi”, esaten zion barrenak. Sastraka artetik, ilunpetan, azeria zelatan zuen eta hanka bat poliki-poliki altxata, noizean behin pausu txiki bat ematen zuen aurreraka, ondoren, ekaitzaren zarata artean, kanposantuetako isiltasuna zabaltzen zen.

Gau ekaiztsu hartan laino itxia besterik ikusten ez bazen ere, sastraka artetik bide erdira itzal ilun bat jaitsi eta bera zelatatzen ari zela sumatu zuen. Haizeak sudurretara zekarkion kirats nazkagarriak ere horixe ematen zion jakitera.

Zakurrari senak esaten zion itzal hura, urrats txiki isil bakoitza eman ondoren, begira geratzen zitzaiola tarte luzean.

Halako batean, belarrietara auri txiki bat ailegatu zitzaion. “Geldiago!”, agintzen zion barrengo ahots gogor batek. “Hor aurrean duzu, baina zaude geldirik!”.

Isiltasuna zabaldu zen berriro ere eta, ondoren, auri indargabe batek burrunba egin zion belarrietan. Segidan, berriz ere isiltasuna, aurien ondoren zakurra ez zitzaiola segika hasi eta hankaz gora jarraitzen zuela ikusita. Benetan sinetsi zuen azeriak zakurrari heriotza ailegatu zitzaiola, eta konfiantza osoarekin aurrean jarri zitzaion itzala azken agurra emateko. Ezin ezkutatu barruan zuen poza, aurrez aurre jarri eta saltoka hasi zen azeria, Azeri-dantza  izeneko dantza eskaintzen ziolarik azken omenaldi gisa.


Dantza bukatuta, azken otoitza egin zion: “Zenbat amorrazio eman dizkidazun! Zenbat susto, korrika-saio eta estualdi! Orain, apaizak bezala, intzentsu usaintsu artean, ur bedeinkatuarekin eta organoaren puzker-soinu eta guzti egingo dizut hildakoen azken eskaintza mutur gainean kaka eginda”. Esan eta egin, hanka altxata ur bedeinkatu zorrotadaz busti zuen eta, makurtuta jarrita, indarka hasi zen muturrean kaka egiteko. “Hau duk nirea!”, esan zion barneko ahotsak zakurrari, eta bat-batean, gaztari helduko balio bezala, hortzak eta haginak sartu zizkion azeriari ipurtaldeko haragian.

Azeriak garrasi latza egin zuen estualdi hartan, eta biak borrokan hasi ziren auri eta marmar artean. Halaxe, errekaraino iritsi ziren bueltaka. Azeriak indarrez tiratzen bazion ere, ezin zuen ipur-masailetik askarazi zakurra, eta gero eta ubeldu gehiago, urratu eta zauri sakon zituen isats inguruan.

Adar lodi batean harrapatuta geratu ziren halako batean, bata bestearen ondoan, azeriak sekulako indarrez tiraka egin zuen, eta zakurraren hortz artean utzi zuen isatsa, inguruko haragi guztiarekin batera. Bere burua libre ikusita, aitaren batean, ziztu bizian, sastraka artean ezkutatu zen mendian gora uluka eta aurika.

Goizak argitzean, errotariaren aurrean blai eginda azaldu zen zakurra, hortz artean borrokan irabazitako saria zuela. Sekula ezagutu gabeko gosaria eman zion nagusiak egun hartan: haragiz betetako platera eta, postrerako, eltzekada esne taloarekin.

Handik aurrera oilaskorik ederrenak jan ahal izan zituzten biek, nagusiak haragi mokadu samurrenak eta zakurrak hezur goxoenak, haien muinekin batera. Ez baitzen gehiago agertu azeria oilaskoak lapurtzera; akaso, isatsa errotik ateratakoan, zauria gaiztotu egingo zitzaion eta, ezin miazkatuta, gangrena beltza zabaldu egingo zitzaion eta bere kobazuloko hilobian geratuko zen betiko lurperatuta.

2014(e)ko uztailaren 31(a), osteguna

MIREN LARBURU ECHEVERRIA. Mendukilo kobazuloko koordinatzile eta gidaria.

MIREN LARBURU KOBAZULOAREN SARRERAN

Mendukiloko kobazuloa Astiz herrian aurki  dezakegu, bertan ordubeteko ikustaldi gidatua eskeintzen dute Aralarren barrenak ikusi ahal izateko. Gomendagarria da aldez aurretik bisitaren erreserba egitea. Bisita bakoitzean 40 lagunek osatutako taldeak egin daitezkelako. Erreserbarako telefono zenbakia 948 396095.

- Koordinatzaile eta gidari izanik, zer eskeintzen du kobazuloaren bisitak?
Aralar modu desberdin batean disfrutatzeko aukera eskeintzen digu. Eguzki izpietatik urrutiratuz, mundu berri bat ezagutzeko eta ulertzeko aukera. Askotan horrelako lekuetara joaterik ez degu izaten, arrisku haundiko kirola delako espeleologia, eta Mendukilon bisita gidatuan, pasabide eta argiztapenaz lagundurik inolako arazorik gabe gure eskura daukagu.


- Dauden hiru gela edo galerietan zer da gehien nabarmentzen dena?
Mendukiloko bisita gidatuan ikusten diren hiru gelak oso desberdinak dira. Eguzkitik gertu oraindik Artzainzulo daukagu, gure arbasoek burdin arotik erabilitako gela. Lur azpian berriz Laminosin eta Herensugearen Gotorlekua, biak oso desberdinak. Laminosin altxorrez betetako gela, formazioak gure gertu disfrutatzeko aukera emanez eta Herensugearen Gotorlekua, Aralarko katedral naturala, tamaina itzela eta txoko oso bereziak dituena.


- Zer da bisitariak gehien txunditzen duen gauza?
Turismora egokitutako koba bat izan da ere, bere naturaltasunean mantendu dela eta bisita gidatuak lagunduta ingurunean orain dela miloika urte atzetik gertatutako guztia begien bitartez ezagutzeko aukera ematen dizula.


- Aurrera begira, ze egitasmo dago kobazulo honekin?
Momentuz dagoenarekin jarraitzea ez dago gaizki, baina beti ere abentura nahi duten guztieri ere koba irekitzea ondo legoke. Agian orain dela urte batzuk atzera egiten genuen moduan espeleoabentura bisitak eginez, turismora zabaldu gabe geratu diren beste hiru geletako batetara iristeko aukera luzatu.


- Uste dut, haitzulotar fauna oso berezia daukazuela. Ze nolako espezieak aurki daitezke kobazuloan?
Guretzak orokorrean erabat ezezagunak diren troglobiak topa genitzake kobazuloetan. Milaka edo miloika urteren ondoren lur azpira erabat egokituak. Orokorrean artropodoak  eta lur azalean topa genitzakeenakin alderatuta itxuak, pigmenturik gabekoak eta apendize luzedunak.


- Pertsonalki zuri, kobazuloko zein zati edo lekuk txunditzen zaitu oraindik? Zergaitik?
Ez da erreza galdera hau erantzutea, egunero ere ingurunea erabat desberdina bait da. Aukeratzen hasita agian Herensugearen Gotorlekuko txoko bat, gelaren haunditasunean formazio desberdin pila bat gordetzen ditu eta.


- Mendukilo kobazuloa ikustera joaten garenean, jantzi edo oinetako bereziren bat beharrezkoa da?
Kontutan hartuta eguzki izpiek koba ez dutela bisitatzen, urte osoan zehar 8-9ºC eta hezetasun haundia aurkitzen degu bertan. Ondorioz bisitarako oinetako erosoa eta hotzerako arropa behar ditugu.


- Bisitan joateko edozein urtaroetan joan gaitezke?
Koba urtaro desberdinetan bisitatu genezake, urtarrila ezik urte guztian egiten bait ditugu bisita gidatuak. Hori bai gertukoak izan da, nik euri edo elur garaiak gomendatzen dizkizuet, koba bere osotasunean ezagutu ahal izateko.


2014(e)ko maiatzaren 22(a), osteguna

LEITZARAN BASOA



Olloki baserriaren parean, mendiaren gailurrean Leitzaran bailarako hiru haritz zaharrenatarikoak zeuden, urrutirago bizkar berean intxaurrondo izugarriak eta menditik bera, berriz, orban gris bat bezala, zilar koloreko pagadi bat. Paisaiako elementurik zaharrenak ziren. Hauek bere talaiatik trenaren errailak jartzea, tren baldarraren hots eta keak ikusi zituzten, itoaldi eta larritasunak sentituz. Baita ere ikusiak zituzten meatzariak lurra zulatzen burdina ateratzeko, gero labeetan materiala erretzen burdina berreskuratzeko, barrakoien eraikitzea ere, meatzarientzako meatze inguruetan. Ikusia zuten ere aintzinean umeak Olloki baserri ondoan jolasten, baita aita ere, agian beraien aitona ere. Zuhaitz hauek bailarako mugimendu guztiak ikusiak ziren, unkitu gabe, bere gorentasuna bailara honetan ezerk azturatuko zuenik pentsatuz.
Baina, azkenaldira pinuak landatzen eta hazten ikusi zituzten, milaka pinuek inguru eta ikuskatzen zituzten hainbat mendi indarrez hartuz. Bizi larritasuna nagusitu zen baso guztian, haritz, intxaurrondo eta pagoak lenengo aldiz bere sustraietan unkiturik geratu ziren.
-Zer da landatzen hari direna? -Intxaurrondoak galdetzen zuten elkarren artean gizakiak zurtoin txiki batzuk landatzen ikusten zituzten bitartean.
-Zuhaitzak ematen dute.-erantzun zuten inguruan zeuden haritzak.
-Zuhaitzak? -esan zuten harriturik pagoak.
-Hain itxusiak…- esan zuten haritzak.
Ezin zuten sinistu. Baina zuhaitzak ziren, lurra gatzarekin bezala lehortzen zuten, hilaraz osatuak, bataloi militar baten antzera bailarako lursail guztiak kolore berde ilun triste batez estalirik.
-Zeinen azkar hazten diren! Esan zuten haritzak.
-Norako ote dute halako presa! -erantzun zuten pagoek.
Eta pinuak, giza-ekonomi berekoiaren esanean, eguzkitik eguzkira handitzen jarraitu zuten bailarako edertasuna itxuragabetzen. Aldaketa nabarmen honen ondorioz bailarako zuhaitz zaharren artean sentimentu samur bat esnatuarazi zuen.
-Gure egurrarekin itsasontzientzako gilak, etxeen zutabeak eta elizako aulkiak egiten zituzten. Esan zuen haritzak mindurik.
-Nire espeziekoekin oheak eta haltzariak egiten zituzten. -esan zuen intzaurrondoak.
-Nire familikoekin lanerako erraminten kirtenak eta artisauek haltzari bereziak egiten zituzten! Esan zuen pagoak.
Baina, pinu bihotzgabeak hazten eta hazten jarraitzen zuten zaharren elkarrizketari jaramorik egin gabe, bailara berde ilun itxusiz zikintzen  mendi, bide eta errekak estaltzeko mehatxua eginez.
Elkarrizketa entzun zuen txori batek galdetu zuen orduan:
-Eta pinuaren egurrak, zertarako balio du?
Haizea izan zen orduan erantzuna eman zuena!
-Hildakoen kaxak egiteko!!!

ROKE AKIZU

Gaur egun ingurune eta mendien zuzendari orokor berri bat daukagu Gipuzkoan Roke Akizu.

Gara aldizkarian egin zioten elkarrizketa batean Roke jaunak onartzen du, basoko plangintza politikoa ez dela egokia, Gipuzkoako basoak espezie exotikoez inbaditua dagoela, batez ere pinuez.Gure mendiak basoberritzeko asmoa dauka bertako espeziekin. Batez ere amaitzearren dauden haritzekin. Ez al da izango haizeak eramango dituen hitzak eta ea hasten diren Leitzaran bailara eta inguruak bertako espeziekin basoberritzen.



Gipuzkoako Foru Aldundiaren Leitzarango lursail hau basoberritzearen zain dago.

2014(e)ko maiatzaren 5(a), astelehena

URBIÑETEKO KOBAZULOA

Huitzin, Urbiñeteko parajean belaz baten erdian aurki daiteke kobazulo hau. Baserriko lan-tresnak gordetzen dituzte sarrerako gelan, buztindun lurzoruekin. Pasabide estu bat zeharkatuz, hezurrak dauden gela zabal batera iristen gara. Eskuinaldetik aldapatxo  bat igota, pasabide baten ondoren eta katazulo txiki bat zeharkatuta, graffiti zuriz margotutako gela batera iristen gera. Puntu honetan eta eskuinera joan ezkero, leize txiki bat besterik ez dago. Abiapuntura itzulita eta graffitiak dauden beheko ingurura jaitsita, 8-10m-ko leize bat estaltzen duen lurzoruko harri baten inguruan soka bat lotuta, arriskurik gabe ailegatuko gera barrunbeak gordetzen dituen formazioen  gelara, eta hortik beste 30 metro aurrerago bukatzen da kobazulo  honen sakonera.

SARRERA


PASABIDE ESTUA


KATUZULOA

GRAFITIAK DAUDEN GELA

BEHEKO GALERIARA JEISTEKO LEIZEA

LEIZEA



PASABIDEAREN AZKEN METROAK


GAUR EGUN NORBAITEK JARRITAKO IRUDIA



2014(e)ko apirilaren 1(a), asteartea

HUITZIKO MEATZEAK

Huitzin, Arruizgain inguruan, Basakaiz mendi tontorretik 500 metrotara Arruizgain muga kokatzen da. Meatzea hauek XX.mende erdialdera ustiatuak izan ziren, bertatik, beruna eta zink-a ateraz, Gaur egun, barrakoi, garbitegi eta meatze-ahoaren aztarnak ikus daitezke. Baina lur-jauziengatik ez daude oso egoera onean.

MEATZEKO ETXEA

BARRAKOIA






ESKONBRERA


GARBILEKUA

1891.urtean ustiatu ziren lenengo meatzeak, San Jose ( 146. txosten zenb  ) eta San Fermin ( 104. txosten zenb  ), bietatik beruna eta zink-a atera zuten. Ondorengo meatzea Aurrera ( 529. txosten zenb ) izan zen 1900.urtean eta hemendik beruna ateratzen zuten. Ondorengoetatik burdina atera zuten. Convenio ( 182. txosten zenb ) eta Abandoneda ( 1799. txosten zenb ) 1904.urtean ustiatu zituzten  burdina ateraz.1928.urtean bi mina ireki zituzten, hauek beruna eta zink-a ateratzeko La Idalga ( 2607. txosten zenb ) eta Hidalgo ( 2614. txosten zenb ). 1929.urtean Juanita ( 2638. txosten zenb ) berunezkoa eta Emiliano Corral ( 2618. txosten zenb ) burdinazkoa irekitzen dira. 1937.urtean berriz, bi berunezko irekitzen dira, Marta ( 2719. txosten  zenb) eta Mercedes ( 2718. txosten zenb ). Eta azkena 1939.urtean ireki zen, Santa Marta ( 2761. txosten zenb ).


Mugarri hau da erreferentzi puntu bezala erabili izan zutena, gehienbat  norabidea eta distantzia neurtzeko, meatze guztien kokapen zehatza lortzeko.

HIRUMUGARRIETAKO MUGARRIA
ETXARRI-LEKUNBERRI-HUITZI

2014(e)ko otsailaren 8(a), larunbata

"EL AGARRADO" XX. MENDEKO DANTZA EZTABAIDA


Elizak hasiera batean moraltasunik gabeko egoeratzat jo zuen dantza lotua. Joera hori gogortu egin zen XVIII.mendean; debekuak eta mugak ugaritu egin ziren, bai eliz agintarien, baita agintari zibilen aldetik ere. Eta zuten botereaz baliatuta, euskal dantzen gainean eragin nahi izan zuten.

Juan Inazio De Iztueta (1824) egoera hari bira ematen tematu zen; atzerriko dantza lotsagabeen aurrean, eta bereziki, XVIII.mende amaieran eta XIX.mende hasieran, Baskoniara iristen ari ziren kontradantza eta balsaren aurrean, euskal dantzaren onestasuna eta beharrezkotasuna goraipatu zituen.

Kanpotik zetozen dantza horien guztien artean, Baskonian zabalduena balsa izan zen. Balseo hitza gehiago erabili izan da, hala ere, “ el agarrado “ edo dantza lotua baino.

Euskal mugimendua garatzen joan zen neurrian, kultur mailan nahiz politikoki, dantza sueltoak eta euskal dantzek indar handia hartu zuten eta bereizgarri izan ziren, dantza espainolen aurrean. Sabino Aranaren (1895) hitzetan argi ikusten da:

"Ved un baile bizkaino presidido por las autoridades eclesiástica y civil, y sentiréis regocijarse el ánimo al son del txistu, la alboka o la dulzaina y al ver unidos en admirable consorcio el más sencillo candor y la más loca alegría; presenciad un baile español, y si no os causa náuseas el liviano, asqueroso y cínico abrazo de los dos sexos queda acreditada la robustez de vuestro estómago". [Ikus ezazue dantza bizkaitarra, eliz agintari eta agintari zibilen aurrean dantzatua, eta txistuaren, albokaren edo dultzainaren doinuaz arima pozten sentituko duzue, xalotasun soilena eta alaitasun erogarriena uztarturik ikustean; begira iezaiozue dantza espainarrari,, eta bi sexuen arteko besarkada lizun, nardagarri eta zinikoak oka egiteko gogorik sortzen ez badizue, urdaila osasuntsu duzuen seinale].


1940.urtean, hala ere, gaztediak polkak, mazurkak, txotisa, tangoa, habanerak eta balsak dantzatzeari ekin zion. Agintariak, ordea, ez zeuden ados dantza haiek baimentzearekin, haien ustetan inmoralak baitziren.

Elduan gertatutako pasadizoa

Gipuzkoako herri askotan gertatu ziren ondorengo lerroetan kontatuko dugunaren moduko pasadizoak. Elduako gertaera hau 1945eko azaroaren 20ko udal agiri batean irakurri dugu. Garai hartan udal agiri guztiak erdara hutsean egiten ziren, jakina denez. Guk euskarazko bertsioak jarri ditugu hemen. Jatorrizko bertsioak, gaztelerazkoak, bukaerako eranskinean dauzkazue:

[Gasteizko Gotzaitegiko Bikariotza Orokorretik jasotako gutun bat irakurri da; bertan penaz ematen da aditzera Eldua auzoan Maistra andereak bizitzeko eta eskolak emateko alokatua daukan Bikario etxean taberna daukala jarria; eta, taberna horretan eta Elduako eliz atarian, Andre Maria Jasokundekoaren festetan, dantza lotua dantzatu zela gauez berandura arte. Iturri fidagarrietatik jakin da berria, eta gertaera onartezina dela diote; patriarka-ohiturei izkin egiten diela eta gazteak perbertsio-arrisku bizian jartzen dituela. Salatu egiten dute gertatutakoa, eta zinez, halakorik berriro gerta ez dadin, udalak Maistra anderea jakinaren gainean jarriko duela espero dute. 


Gutunak zer zekarren ikusita, gertatutakoaz atsekabeturik, udalak Josefa Pirey Maistra anderea ohartaraztea erabaki zuen, berriz halakorik errepikatzea inolaz ere baimendu ez dezan; bestela, neurri zorrotzagoak hartu eta Maistraren nagusiei gertatua jakinarazi beharrean izango bailitzateke udala].


ELDUAKO PLAZAN DANTZAN

 Berastegiko legedia dantza lotuari dagokionez

1959.urtean Berastegi inguruko herri batzuek (Bedaiok, Amezketak, Tolosak eta abar) legeztatua zeukaten agarratua edo dantza lotua. Berastegiko herriak, ordea, ez.

1964.urteko udal agiri honetan ikus daiteke gure herrian dantza sueltoa aipatzen dutela dantza bakartzat.

[Igande eta jai-egunetan akordeoilariak girotuta plazan dantzaldia egiteko dagoen ohiturari eusteko asmoz, eta orain arte akordeoilari ibili den Sinforiano Iparragirre jaunak bere borondatez jotzeari utzi diola kontuan hartuta, aho batez Mariano Leiza jauna kontratatzea adostu da, igande eta jai-egun guztietan akordeoia jo dezan herriko plazan, arratsaldez eta bi orduz, emanaldiko ehun pezeta jasotzearen truke. Iluntzean amaitu egingo da dantzaldia, eta soil-soilik dantza sueltoan aritu ahal izango da, hori baita udal honek mantendu nahi duen ohitura].

Herritar asko kexu legediaren aurrean

1964.urtean, ordea, herri askotako jaietan kexuka hasi ziren erromerietan dantza sueltoa bakarrik jotzen zutelako. Gazteek dantza lotua edo balsa nahi zuten.

Halako gertaera baten adibide da, 1966ko uztailaren 22an udaletxeko plenoan aurkezturiko agiri batek kontatzen duena:

[“Dantza lotua”.- Jarraian, sinatzaileek udalari zuzendutako idatzia irakurri zen. Hauxe dio hitzez hitz testuak: “Berastegiko udal agurgarriari; Berastegiko gazteriak, gizon nahiz emakume, datozen jaietan herriko plazan dantza lotuan aritzearen egokitasunari buruz hausnartu du, batzar orokorrean bilduta; eta, erabaki, gehiengo zabalaren aldeko jarreraz, udalari dantza lotua dantza sueltoarekin batera, hura gutxietsi gabe, tartekatzeko baimena eta askatasuna eskatzea; errespetu osoz, herri-ordenaren eta moral publikoaren segurtasun baldintzak eta neurriak betez. Erantzunaren zain, zuen meneko. Berastegin, 1966ko uztailaren 22an].

Sinatzaileen zerrenda luzea da benetan:

Antonio Garziarena, Pedro Goienetxea, Asensio Lezea, Jesus Belaunzaran, Rafael Olaetxea, Martin Ugartemendia, Gregorio Yeregi, Martin Goienetxea, Miguel Etxeberria, Manuel Nazabal, Juan M. Ugartemendia, Martin Armendariz, Asensio Goienetxea, Hilario Nazabal, Rita Urkizu, Amparo Urkizu, Pepita Urkizu, Miguel I. Azpiroz, E. Iparragirre, Pedro Mª Belaunzaran, Jose Mª Zubillaga, Inazio Olaetxea, Martin Ugartemendia, Manuel Jaka, Juan Zubillaga, Miguel Jaka, Antonio Zabaleta, M.B. Eraso, Mª Pilar Etxeberria, Arantxa Ormazabal, Teresa Labaien, Teresita Goienetxea, Julia Labaien, Jose Mª Domintxin, Mª Rosario Etxeberria, Mª Asuncion Azpiroz, Juan Atxukarro, Tere Belaunzaran, Feli Belaunzaran, Mari Carmen Garaikoetxea, Rosario Garaikoetxea, Maritxu Ugartemendia, Izaskun Ugartemendia, A. Esnaola, Mª Asuncion Goienetxea, Pilar Egimendia, Begoña Altuna, Mª Dolores Etxarren, Simon Azpiroz, Ramon Saizar, Jose Mª Arregi, Jose Mª Zuloaga, Santiago Lezea, Gil Zubillaga, Juan Bautista Aranalde, Saturnino Aldunberri, Bartolome Apezetxea, Segundo Ansa, Andres Urreta, Jose Martin Ayestaran, Luis Etxabe, Inazio Saizar, Antonio Aranburu, Eloi Matxinea, Sinforiano Iparragirre, Sebastian Matxinea, Luis Saizar, Sebastian Etxeberria, Juan Señorena, Basilio Salbarredi, Jose Mª Urreta.

Sinadura gehiago ere badira tartean, baina ez dago zeinenak diren jakiterik.  

Eta hauxe izan zen alkateak eman zien erantzuna:

[Alkate jaunak gaurko egunez adierazten du, aurrez aipatutako sinatzaileetako batzuk izan direla alkatetzaren aurrean, sinadurak benetakoak direla aitortzeko eta idatzian azaldutakoa berresteko; sinadurak biltzen aritu diren gazteek ere baieztatu duten horien benetakotasuna; hala dio izapidean den txostenak].

[Udalak atsekabez hartu du egin zaion eskaera; ohitura onak mantentzeko asmoz eta moralitatea zaintze aldera, ez baitu inoiz dantza loturik baimendu izan plazan, eta dantza sueltoa indartzeko asmoz lotu baitzituen 1961eko irailaren 2ko eta 1964ko ekainaren 6ko hitzarmenak, igande eta jai-egunetan “dantza suelto”-ko piezak bakarrik joko zituen akordeoilaria kontratatzeko].

[Gogoeta luzearen ondoren, udalerri honetako gazteak igandeetan udalak plazan antolatutako dantza sueltoa alde batera utzita, dantza lotua dantzatzera beste herri batzuetara joaten direla kontuan hartuta, eta alkate jauna dantza lotua zorigaitza dela pentsatzen duten herritar zuhurren iritzi berekoa izanagatik, gazteen eskaerari men egin beharrean da, zorigaitz handiagoa saihesteko; hobe baita gazteriak dantza lotua bere herriko plazan dantzatzea, eta ez beste herri batzuetara jotzea, gurasoen zaintzapetik urruti, gauetan berandu etxeratu beharrez; udalak aho batez eta atsekabe handiz eskaera onartzea erabaki du, baina bi dantza motak txandakatu daitezela; hau da, pieza bat lotuan eta bestea sueltoan].


ERANSKINA:

1945, 1964 eta 1966ko udal agiriak, jakina denez eta garaiak hala agintzen zuenez, erdaraz sortu ziren. Guk euskaratu egin ditugu gure aldizkarirako, baina jatorrizko bertsioak ere eskura jarri nahi izan dizkiogu irakurleari. Izan ere, orain dela 50-60 urte gure herriko udalak zeukan pentsamoldearen eta lan-ildoaren erakusgarri direla iruditzen zaigu.


1945eko azaroaren 20ko udal agiria: Elduako pasadizoa.

Se dio lectura de una carta recibida procedente de la Vicaria General del Obispado de Vitoria manifestando que por noticias fidedignas, ha sabido con la consiguiente pena, que en la casa Vicarial del barrio de Eldua que lleva en arriendo este municipio donde sus locales sirven para escuela y para habitación de la Sª Maestra, esta tiene una taberna y que en ella durante las fiestas de la Asunción se bailó al agarrado hasta altas horas de la noche, baile que también tuvo lugar en el pórtico de la iglesia, haciendo saber que no puede tolerar sin protesta semejante hecho, que de un modo poderoso contribuyan al relajamiento de las patriarcales costumbres y que exponen a la juventud a un evidente peligro de perversión, por lo que denuncia lo ocurrido y confiadamente espera que este ayuntamiento sabrá llamar la atención a la Sª Maestra, con el fin de que no se repitan actos como el que motiva la protesta.

Y en vista de la presente carta, lamentando vivamente lo ocurrido, el ayuntamiento acordó llamar de un modo enérgico la atención a la señora maestra Dª Josefa Pirey para que no permita que en manera alguna se repitan estos hechos, con la advertencia de que este ayuntamiento se vería obligado a adoptar las medidas oportunas poniendo el hecho en conocimiento de sus superiores.


1964.urteko udal agiria: dantza sueltoa dantza bakar.

Al objeto de proseguir  la tradicional costumbre de que todos los domingos y días festivos haya baile público en la plaza amenizada por un acordeonista, y teniendo en cuenta que el que hasta ahora venía tocando el acordeón Don Sinforiano Iparraguirre, ha cesado voluntariamente en este menester, se acuerda por unanimidad contratar a Don Mariano Leiza para que todos los domingos y días festivos toque el acordeón en la Plaza Real, por la tarde, durante dos horas, por precio de cien pesetas cada día de actuación. Dichos bailes finalizaran al atardecer y consistirán, exclusivamente, en “baile al suelto”, costumbre local que este ayuntamiento pretende conservar.


1966ko uztailaren 22a: dantza lotuaren aldeko idatzia eta alkatearen erantzuna.

"Baile “al agarrado”.- Seguidamente se dio lectura al escrito que al ayuntamiento dirigen los firmantes que luego se dirá, cuyo texto copiado literalmente dice así: “ Al Ilustre Ayuntamiento de la villa de Berastegui; La juventud de la villa de Berastegui, ambos sexos, reunida en junta general, para deliberar, acerca de la conveniencia o no del baile agarrado en la plaza publica durante las próximas fiestas y para lo sucesivo en Berastegui, vista la voluntad y deseo de la mayoría absoluta, han acordado solicitar con todo respeto de su Ilustre ayuntamiento, permiso y libertad para su implantación, bajo las condiciones y medidas que para el buen orden y seguridad de la moral publica, quiera establecer dicha corporación y sin menoscabo del suelto que alternara con el agarrado. Esperando ser atendidos quedan a sus órdenes. Berastegui a 22 de julio de 1966.

Manifiesta el Sr. Alcalde que, en el dia de hoy, previa citación efectuada, han compadecido ante la Alcaldía algunos de los firmantes antes mencionados, los cuales han manifestado, según diligencia que obra en el expediente, que reconocen sus firmas como autenticas y que se  afirman y ratifican en el contenido del escrito mencionado; habiendo comparecido así mismo jóvenes que han recogido las firmas las cuales manifestaron que las mismas son autenticas, según así consta en diligencia que obra en el expediente.

El Ayuntamiento lamenta la petición realizada, toda vez que, en el deseo de conservar las buenas costumbres locales y velando por la moralidad, jamás consintió “baile agarrado” en la plaza, y para fomentar el “baile suelto” adoptó acuerdos en 2 de septiembre 1961 y 6 de junio de 1964 en el sentido de contratar un acordeonista que actuase los domingos y días festivos en la plaza tocando solamente piezas de “baile suelto”, “costumbre local que el Ayuntamiento pretende conservar”.


Tras una larga deliberación, teniendo en cuenta que los jóvenes de esta localidad actualmente se marchan los domingos a otros pueblos a bailar al agarrado abandonando el baile al suelto que el Ayuntamiento organiza en la plaza; teniendo en cuenta que el Sr. Alcalde ha sido el parecer de vecinos prudentes que aconsejan que, si bien el baile agarrado es un mal, debe no obstante accederse a la petición en evitación de un mal mayor, pues preferible es que baile la juventud al agarrado en la plaza de su pueblo que se marche a bailar el agarrado a otras localidades lejos de la vigilancia de sus padres y de donde regresan a altas horas de la noche, el ayuntamiento, por unanimidad, con profundo sentimiento, acuerda acceder a lo solicitado, pero que se alternen sucesivamente las formas de baile, o sea una pieza “al agarrado” y otra “ al suelto”.


2014(e)ko urtarrilaren 18(a), larunbata

LEZEGALDEKO LEIZEA

Iribasetik 600 bat metrotara aurki daiteke leize-zulo hau, 10X15 metroko sekzioa du, eta Larraun errekako urak ur-goraldi handietan bertara bideratzen dira.

Leize honek 13 metroko sakonera dauka, jarraian meazulo horizontalak ditu. Sarreratik 25 metrotara errodaturiko harri pila dago. Hau zeharkatuz sala zabal batean sartzen da eta estalki karbonatu asko dago, 50 metroko sakonera eta 15 metro zabalean ditu, zorua berriz harritzarrez osatua.  Zuhaitzen enbor astunak ikus daitezke goiko hormetako arroketan sartuta. Pasaleku estu batetik jarraitzen du, honek 45 metroko luzera eta 12 metro zabalerako meazulo batera eramaten du, bertan estalamigta eta gous-ak daude. Errekaren erretenari jarraituz, zulo handi batera iristen gara. Erreten honek 100 metroko luzera eta zabaleraz 5 metro inguru ditu.  Mailaz igotzen da eta inguruan karbonatuz estalita daude bazterrak.,hemen haitzuloaren proportzioak handiak dira: ( 40 metro luzeran, 50 metro zabalean eta 30 metro altuera). Gune honetara iristeko beharrezkoa da 10 metro bertikalean jeistea. Lurzoruak 35º  malda dauka eta amaieran 16X25 metro eta 6 metroko sakoneraduen lakuaren ur-bazterrera iritsiko gara. Hemendik 25 metrotara ezkerreko horman, 5 metro luzera, 2 metro zabalean eta 2 metro altuerako konduktu bat dago horma leunekin, eta honen amaieran sifoia itxi egiten da.