MUGARRIAK

2013(e)ko martxoaren 3(a), igandea

SAN LORENTZOKO FESTAK 1956

Hona hemen Berastegiko 1956.urteko festetako egitaraua, hau nire eskuetan erori denez denok ikus dezazuen jarri dut.

2013(e)ko otsailaren 25(a), astelehena

UR-HAUNDIKO DEPOSITOA

Ur-handi izeneko lekuan, XIX.mendean minerala atera zuten mina bat dago.

Mina honetan hainbat hamarkada iraganda abandonaturik, urte guztian ura paretetatik sartzen zela ikusirik, berastegiar batzuk ur hauetaz baliatzea erabaki zuten.

Minaren sarrera, ate batekin itxita.

Hemendik filtratzen da ura.

Minako zati bat kanalizatu eta bertako ura depositura bideratu zuten.

Kanalizatutako ura hemen biltzen da.

Gaur egun sei etxe dira ur honekin hornitzen direnak. Zorionez, lehorte garaietan ez dute ur preziatu honen faltik izango.

Ur depositoa.

2013(e)ko otsailaren 14(a), osteguna

AINTZERGA

Berastegi eta bere auzo den Aintzerga zokogune karstika baten gainean kokaturik dago. Arroken ligadura eta kare-harri ondoratzeaz, igeltsuzko kubeta itxiak bezala eta depositu alubialez osatua dago.

Aintzergako zokogunean hainbat errekatxo isurtzen dira pare bat kainu-zulotan elkartuz, ur mugatua isuriz lurpeko-sare bat osatuz . Ur hauek Lizartzan azaltzen dira. Euri kopuru askoko sasoietan putzu handi bat azalduz Lindozulon.

KAINU-ZULOA

Aspaldin Aintzergan pare bat igeltsu ustiapen esplotazio zeuden, eta teileri bat ere. Gaur egun ez da argi ikusten material hauen erabilpenik leku honetan, ez da aztarnik azaltzen. Teileria aipatzen da lehen aldiz 1625.urtean agiri batean ( “Texeria de Anzirga” edo “Texeria de Anziriga”), ia bi mendez jardunean eraman zituen, gutxienez XIX.mende haserrarte (1807). Garai hartan eginiko esplotazioa Berastegi eta Elduain herriak egin zituzten, bien artean zati berdinez banaturik.

LINDOZULO URAZ BETETA

2013(e)ko otsailaren 4(a), astelehena

GERRI-TXORI ARRUNTA

Deskripabena:

Marroixka koloreko txori txikia. 11 eta 13 zm bitarteko neurria du. Mokoa luzea eta kurbatua. Askotan ikusten dira zuhaitzetako enborretan goruntz igotzen.

Bizilekua:

Txori mota hau basogunetan bizitzen da, gehienbat zuhaitz helduetako basoetan.

Mugimenduak:

Jaiotze lekutik ez da asko urruntzen, baina neguan altuerakiko mugimenduak egiteko joera du.

Elikadura:

Urte guztian insektuez elikatzen da. Gehienbat koleopteroz eta armiarmez, enbor eta adar lodietan bilatzen ditu.

Ugalketa:

Kabiak beti aterpean egiten dituzte, enborretan, zuhaitzetako pitzadura sakonetan eta enbor azalaren barruan, gehienetan lurretik gertu. Bi errutealdi egiten dituzte, 3 eta 6 arraultzakoa bakoitza, eta martxotik ekainera bitartean.

Harrapariak:

Bere lumari dagokionez nahiko ondo kamuflatzen da bere inguruan eta harrapari gutxi dauzka. katajineta arrunta, arrano txikia, ontza txikia eta ontza txuriaren elikagai da, baino oso gutxi.

Jarrera:

Bakardadean ibiltzen da, baina batzuetan beste espezie batzuekin bando mistoak osatzen ditu. Negu aldean elkartzen dira lo egiteko, beraien lumekin bola bat osatuz.

2013(e)ko urtarrilaren 17(a), osteguna

KONTUZ BENTZENOAREKIN

Aurreko egun batean artikulu interesgarri bat irakurri nuen eta iruditzen zait inork ez diogula kasu handirik egiten ez ezagutzeagaitik. Horregatik idazten dut, gero norberak nahi duena egin dezala.

Bentzenoaren formula

PRAKTIKAN JARRI BEHARRA DAGO

Bentzenoa haserako produktu bat bezala erabiltzen da hainbat estruktura ziklokoetan, plastikoetan, erretxina, labaingarri, sendagai… 20 produktu kimikoen gehien produzitzen direnen artean dago. Eragozpen bakarra kantzerigenoa dela.

Egunean zehar, leioak itxita geldirik dagoen auto batek 400-800 mgr bentzeno eduki dezake. Baina eguzki azpian 16º tan 2000-4000mgr bentzeno eduki dezake, hau da, onartu daitekeena bainan 40 aldiz gehiago.

Leioak itxitako auto batera igotzen garenean ezinbestekoa da hau arnastea kopuru toxiko handietan.

Bentzenoa toxikoa da eta giltzurrun eta gibelean du eragina, gorputzarentzat oso zaila da sustantzi hau kanporatzea.

Gidaliburuan jakinerazten da aire egokitua martxan jarri aurretik leioak ireki behar direla bi minutu inguruan, baina ez dute zergaitia adierazten, funtzionamendu hobeagaitik dela soilik.

Hona hemen arrazoi medikua:

Ikerketa baten ondorioz, aire freskoa ateratzean hotza baino lehenago, plastiko beroan barruan dagoen airea ateratzen da, hemen doa bentzenoa ( denbora eramaten du plastiko usaina antzemateko ) horregatik leioak irekitzeko garrantzia.

“Mesedez ez piztu aire egokitua edo aire sinplea kotxea martxan jarri orduko”.

Lehenik leioak ireki eta gero jarri airea, eta leioak pare bat minutuz irekiak eduki.

Minbizia sortuzgain, bentzenoak, hezurrak pozoindu, anemia sortu, odoleko zelula txuriak gutxitu…

Denbora luzera leuzemia sor dezake eta minbizia sortzeko arriskua handitu. Abortua ere eragin omen dezake. Bentzenoaren maila egokia leku itxi batean 50 mgr dira 929zm karratuko.

Lagun ! hau dena jakinik autoan sartu aurretik, ireki leioak eta atea, toxina hilkor hori kanpora atera dadin.

2013(e)ko urtarrilaren 12(a), larunbata

KALBARIOKO GURUTZEAK

Jakinmina sortu izan didate hainbat herritako kaleetan dauden egurrezko nahiz harrizko gurutzeak, kalbarioko gurutzeaz ezagunak direnak. Ez nekienez beraien esanahia, hainbat herritarrei galdetuz hona doakizue erantzuna.

Herri askotan, erlijio ohitura zela eta, ostiral santu egunean, goizetik izaten ziren kalbarioak. Hamalau dira kalbario pauso edo geltokiak.Geltoki bakoitzak Jesusen gertakizun edo azken bizipenen pausoak zehazten ditu. Hauetan, fededunak triste abesten, geltoki bakoitzean gelditu eta errezatzen zuten. Hamalaugarren gurutzea da denetan ezberdinena, ikusgarri eta garrantzitsuena . Honek kristoren pasioa eta heriotza gogorazten zuen, eta kapila edo ermita baten itxura du, estalpetxo batekin, normalki tontor edo gailur batean kokatua.

Kalbario egunean , aurretik Jesus gurutzatua, bi matxingorri eta Lazaroren irudiaz baliatzen ziren, hauen atzetik eliztarrak . Elizatik ateratzen ziren gurutze bidea egitera kalbarioaren gailurrerantz. Behin hamalaugarren gurutzera iristean amaitzen zen kalbarioa.

Berastegin 1950. urtean uzten dute kalbarioak egiteaz.

Hona hemen kalbario hoien esanahiak, Jesusen bizipenak gogorazteko.

1º Geltokia ( Jesus heriotzera zigortua ).

2º Geltokia ( Jesusek gurutzea eraman beharra ). Desagertuta dago

3º Geltokia ( Jesus lehen aldiz erortzen da ).

4º Geltokia ( Jesusek bere ama aurkitzen du ). Desagertuta dago

5º Geltokia ( Jesus Cirineok lagundua da ).

6º Geltokia ( Veronicak aurpegia garbitzen dio ). Desagertuta dago

7º Geltokia ( bigarren aldiz eroritzen da ).

8º Geltokia ( Jesusek Jerusalengo alabekin hitzegiten du ).

9º Geltokia ( hirugarren aldiz erortzen da ). Desagertuta dago.

10º Geltokia ( Jesusei arropak kentzen dizkiote ).

11º Geltokia ( Jesus gurutzatua da )

12º Geltokia ( Jesus gurutzean ).

13º Geltokia ( Jesus bere amaren besoetan ).

14º Geltokia ( Jesus lurperatua da ).

Garai bateko Kalbarioko bidea.

2012(e)ko abenduaren 12(a), asteazkena

BERASTEGIKO ERROTAK

Berastegin dauden errotak erakutsiko dizkizuet honako honetan. Egia esan gehienak oso egoera txarrean daude, gaur egun ez bait dira erabiltzen eta gehienak eroriak daude.

Gizakiak lurra lantzen zuenetik zerealak lortzeko bere elikadurarako eta abereentzako, beharrezko egiten zaio aleak txikitzea irina egiteko. Prozesu hau haseran eskuz egiten zuten bi harri tartean txikituz zereal alea, baina laster hobetzen da prozesu hau.

Haseran errotak gizakiak nahiz abereak mugituak izaten ziren, hauek “ odol errota “ izenez ezagunak.

Egiaztatu dezakegu, mende honetan milaka errota erabiltzen zirela Euskal Herrian. Gehienak rodezno sistema( gurpil horizontala) erabiltzen zuten eta batetik seira bitarteko errotarriak eduki zitzaketen.

Rodezno sistema

XVII. mendean artoa Ameriketatik ekarri baino lehen, Euskal Herrian lur-sail gehienak zereala landatzeari emanak zeuden, garia, artatxikia, eskanda etabar. Errotak zereal hauekin erabiliak ziren, gehienbat gizakiaren elikadurako. XVII.mendetik aurrera artoa da zereal erabiliena, eta garia eta eskanda oso gutxi lantzen da, artatxikia lantzea berriz desagertuz.

Berastegin zeuden ur errotak artoa eta gari zerealak ehotzen zituzten gehien. Errota batzuk bereziki sailkatuak zeuden zereal mota batzuetara, hauen errotarriak gehiago egokitzen bait ziren zereal mota batzuetara.

Uholdeak saiesteko errotak errekatik kanpora eraiki izan dira. Ura errekatik jasoa izaten da, estankoan moteldu eta kanaletik errotaraino doa. Kanalak ura eramaten du aldapatik poliki errotaren zatirik gorenera presa batean jasoaz. Bi edo hiru metro sakonerako presa honek, azpialdean daukan irteera estutik (uragea) ateratzen den ur-jauziaren presioak eragiten dio mugimendua aspak jotzen dituenean. Aspa hauek errudea mugitzen dute, eta ardatzari mugimendua sortuz ganeko harria biraka jarri.

Arrosin lau errota daude, lehena, handiena da, egoera hoberena mantentzen duena, gaur egun etxebizitza delako . Bigarrena txikia da eta haurreko errotak isurtzen duen urarekin ibiltzen da. Hirugarrenari Ursino deitzen diote, nahiko handia, eta honek ere etxebizitza zeukan. Laugarrena berriz Arrrosiko ur- jauzian kokaturik dago, leku ez hain ohikoan, arkaitz tartean, hona igarotzeko arku itxurako zubi bat zeharkatu behar zen.

Arrosi berri errota

Arrosi berriko presa

Arrosi berriko errota txikia

Ursinoren errota

Ursinoren presa

Arrosi errotako zubia

Arrosiko errota

Ollokon bi errota daude, lehena, maila gorenean dagoena txikiena da bietan. Beheko aldean dagoen errotak gohiko errotaren soberako urak jasotzen ditu, presa ez hain handi batean. Honek izen bera duen etxea itsatsia dauka.