Garizumaren aurreko hiru egunetan ospatzen ziren Berastegiko inauteriak, Zaldunita, Astelenita eta Asteartita, Igandea, Astelena eta Asteartea izenekoak, hurrenez hurren. Zaldunitan ez ziren mozorrotzen.
Inauteriak baino bi igande lehenago, gazteak bi despensero izendatzeko biltzen ziren. Izendapen horrek urtebeteko balioa zuen. Despenseroek festetan gastatzen zuten dirua administratzen zuten; txandako dantzariaren lehentasunaren arabera,neskak dantzara gehitzeaz arduratuko ziren. Inauterien garapen normala ere zainduko zuten.
Despenseroak izendatzeko, udaletxean biltzen ziren, eurekin batera txistulari eta danbolin jolea ere. Parte hartu nahi zuten gazte guztiak agertzen ziren, Berastegi ibaiaren alde bateko eta ibaiaren beste aldeko despentsero bana aukeratzen zen, eta 12 gazte gehiago, despenseroekin elkarlanean jarduteko. Jaiak antolatzeko gazteak izendatu ondoren, anis botila bat ateratzen zuten, eta txistulariak piezaren bat jotzen zuen.
Ostegun gizen goizean, mezetara joaten zen. Irteeran, txistularia eta danbor jolearekin, bi zaldi,txintxarrizko lepokoa eta koloretako zapiez apaindurik bere zaldizkoekin, herrian zehar doaz jaiak iragarriz. Zato erraldoi batekin ardoa gonbidatuz jendeari. Plazan berriz, haurrek dantza-soka dantzatzen zutelarik.
Larunbat arratsaldean, despenseroak,Ameraun, Kamineros eta baserri apartekoenetara eskatzera joaten ziren.
Igande goizean, Aiztunalde, Izotzalde, Eguzkialde eta Urdinarrain auzoetako bi ordezkarik gainontzeko gazteekin eskean ibiltzen ziren herrian zehar, eta biltzen zutena inauterietan aprobetxatzen zuten. Udaletxetik irten eta lehen bisita errektore etxean izaten zen, txistuaren musikak laguntzen zuen, eta gero herriko gainontzeko lekuetatik. Gazte batzuk, gauez, ez ziren etxera joaten lotara, eta udaletxean gazteentzat zegoen gazte-gelan pasatzen zuten.
1910ean argitaratutako udal-ordenantzen 14. artikuluan, eskaera horiei buruz honako hau irakurtzen dugu: «Los bailarines llamados de «San Juan» y jóvenes postulantes, los días de carnaval y cualquier otro día, obtendrán para exhibirse, bailar, cantar, tocar y pedir limosna, la correspondiente autorización del Alcalde».
Zaldunita, Astelenita eta Asteartitako arratsaldetan gazteek dantza-soka dantzatzen zuten plazako agertoki berean. Zuriz jantzitako despenseroek dantzariak eskatutako neska ekartzen zuten, bata neskaren aurretik eta bestea atzetik jartzen zirelarik. Dantza-soka amaitzean, parte-hartzaileak plazako eserlekuetan eseri eta gailetak eta ardoa zerbitzatzen zieten.
Inauterietako jantziak honako hauek ziren: abarketak, artilezko galtzerdi zuriekin, mahoizko galtzak, txilaba bat lepotik belaunetaraino, marrak goitik behera eta eskuak poltsikoetan sartzeko irekigune batzuekin. Buruan, lastozko txanoa, eta honi alanbrearekin kono itxura emanez papertxo eta lumez apaindua. Aurpegian, kareta bat sudurreraino. Poltsatxo bat ere eramaten zuten botatzen zituzten papertxoak eramateko.
Aipatutako ordenantzen hamaseigarren artikuluari dagokion "inauterietako maskarak eta dantzak" izeneko atalak honela dio: «En los días de Carnaval no se permitirá sacar el baile llamado aurresku o soka-dantza con disfraz o careta, pero se permitirá andar disfrazado por la calle desde las nueve de la mañana hasta el oscurecer, exceptuando el tiempo que duren las funciones de la iglesia, siempre que se presenten sin atacar a la moral pública y buenas costumbres. Las autoridades o sus agentes serán los llamados en todo caso para quitar la careta o pañuelo al hombre o mujer que no guarde el decoro correspondiente, cometiendo alguna falta u ocasione disgustos al público o a los particulares».
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina