SARRERA

SARRERA

Blog honen bidez nere helburua Berastegi eta bere inguruko natura eta historia jorratzea izango da.

2013(e)ko urtarrilaren 17(a), osteguna

KONTUZ BENTZENOAREKIN



Aurreko egun batean  artikulu interesgarri bat irakurri nuen eta iruditzen zait inork ez diogula kasu handirik egiten ez ezagutzeagaitik. Horregatik  idazten dut, gero norberak nahi duena egin dezala.

Bentzenoaren formula

PRAKTIKAN JARRI BEHARRA DAGO
Bentzenoa haserako produktu bat bezala erabiltzen da  hainbat estruktura ziklokoetan, plastikoetan, erretxina, labaingarri, sendagai…  20 produktu kimikoen gehien produzitzen  direnen artean dago.  Eragozpen bakarra kantzerigenoa dela.


Egunean zehar, leioak itxita geldirik dagoen auto batek 400-800 mgr bentzeno eduki dezake. Baina eguzki azpian 16º tan 2000-4000mgr bentzeno eduki dezake, hau da, onartu daitekeena bainan 40 aldiz gehiago.

Leioak itxitako auto batera igotzen  garenean ezinbestekoa da hau arnastea kopuru toxiko handietan.
Bentzenoa toxikoa da eta giltzurrun eta gibelean du eragina, gorputzarentzat oso zaila da sustantzi hau kanporatzea.

Gidaliburuan jakinerazten da aire egokitua martxan jarri aurretik leioak ireki behar direla bi minutu inguruan, baina ez dute zergaitia adierazten, funtzionamendu hobeagaitik dela soilik.
Hona hemen arrazoi medikua:
Ikerketa baten ondorioz, aire freskoa ateratzean hotza baino lehenago, plastiko beroan barruan dagoen airea ateratzen da, hemen doa bentzenoa ( denbora eramaten du plastiko usaina antzemateko ) horregatik leioak irekitzeko garrantzia.
“Mesedez ez piztu aire egokitua edo aire sinplea kotxea martxan jarri orduko”.
Lehenik leioak ireki eta gero jarri airea, eta leioak pare bat minutuz irekiak eduki.
Minbizia sortuzgain, bentzenoak, hezurrak pozoindu, anemia sortu, odoleko zelula txuriak gutxitu…
Denbora luzera leuzemia sor dezake eta minbizia sortzeko arriskua handitu. Abortua ere eragin omen dezake. Bentzenoaren maila egokia leku itxi batean 50 mgr dira 929zm karratuko.
Lagun ! hau dena jakinik autoan sartu aurretik, ireki leioak eta atea, toxina hilkor hori kanpora atera dadin.






2013(e)ko urtarrilaren 12(a), larunbata

KALBARIOKO GURUTZEAK


Jakinmina sortu izan didate hainbat herritako kaleetan dauden egurrezko nahiz harrizko gurutzeak, kalbarioko gurutzeaz ezagunak direnak. Ez nekienez beraien esanahia, hainbat herritarrei galdetuz hona doakizue erantzuna.



Herri askotan, erlijio ohitura zela eta, ostiral santu egunean, goizetik izaten ziren kalbarioak. Hamalau dira kalbario pauso edo geltokiak.Geltoki bakoitzak Jesusen gertakizun edo azken bizipenen pausoak zehazten ditu. Hauetan, fededunak triste abesten, geltoki bakoitzean gelditu eta errezatzen zuten. Hamalaugarren gurutzea da denetan ezberdinena, ikusgarri eta garrantzitsuena . Honek kristoren pasioa eta heriotza gogorazten zuen, eta kapila edo ermita baten itxura du, estalpetxo batekin, normalki tontor edo gailur batean kokatua.

Kalbario egunean , aurretik  Jesus gurutzatua, bi matxingorri eta Lazaroren irudiaz baliatzen ziren, hauen atzetik eliztarrak . Elizatik ateratzen ziren gurutze bidea egitera kalbarioaren gailurrerantz. Behin hamalaugarren gurutzera iristean amaitzen zen kalbarioa.

Berastegin 1950. urtean uzten dute kalbarioak egiteaz.

Hona hemen kalbario hoien esanahiak, Jesusen bizipenak gogorazteko.



1º Geltokia ( Jesus heriotzera zigortua ).


2º Geltokia ( Jesusek gurutzea eraman beharra ). Desagertuta dago



3º Geltokia ( Jesus lehen aldiz erortzen da ).





         4º Geltokia ( Jesusek bere ama aurkitzen du ). Desagertuta dago

               5º Geltokia ( Jesus Cirineok lagundua da ).



      6º Geltokia ( Veronicak aurpegia garbitzen dio ). Desagertuta dago

               7º Geltokia ( bigarren aldiz eroritzen da ).



            8º Geltokia ( Jesusek Jerusalengo alabekin hitzegiten du ).


9º Geltokia ( hirugarren aldiz erortzen da ). Desagertuta dago.

10º Geltokia ( Jesusei arropak kentzen dizkiote ).


                     11º Geltokia ( Jesus gurutzatua da )



 12º Geltokia ( Jesus gurutzean ).


 13º Geltokia ( Jesus bere amaren besoetan ).





14º Geltokia ( Jesus lurperatua da ).





 Garai bateko Kalbarioko bidea.


2012(e)ko abenduaren 12(a), asteazkena

BERASTEGIKO ERROTAK


Berastegin dauden errotak erakutsiko dizkizuet honako honetan. Egia esan  gehienak  oso egoera txarrean daude, gaur egun ez bait dira erabiltzen eta gehienak  eroriak daude.




Gizakiak lurra lantzen zuenetik zerealak lortzeko bere elikadurarako eta abereentzako, beharrezko egiten zaio aleak txikitzea irina egiteko.  Prozesu hau haseran eskuz egiten zuten bi harri tartean txikituz zereal alea, baina laster hobetzen da prozesu hau.
Haseran errotak gizakiak nahiz abereak mugituak izaten ziren, hauek “ odol errota “ izenez ezagunak.



          








Egiaztatu dezakegu, mende honetan milaka errota erabiltzen zirela Euskal Herrian. Gehienak rodezno sistema( gurpil horizontala) erabiltzen zuten eta batetik seira bitarteko errotarriak eduki zitzaketen.


Rodezno sistema

XVII. mendean  artoa Ameriketatik ekarri baino lehen, Euskal Herrian lur-sail gehienak  zereala landatzeari emanak zeuden, garia, artatxikia, eskanda etabar. Errotak zereal  hauekin erabiliak ziren, gehienbat gizakiaren elikadurako.  XVII.mendetik aurrera artoa da zereal erabiliena, eta garia eta eskanda oso gutxi lantzen da, artatxikia lantzea berriz desagertuz.
Berastegin zeuden ur errotak  artoa eta gari  zerealak ehotzen zituzten gehien. Errota batzuk  bereziki sailkatuak zeuden zereal mota batzuetara, hauen errotarriak  gehiago egokitzen bait ziren zereal mota batzuetara.
Uholdeak saiesteko errotak errekatik kanpora eraiki izan dira. Ura errekatik jasoa izaten da, estankoan moteldu eta kanaletik errotaraino doa. Kanalak  ura eramaten du aldapatik poliki errotaren zatirik gorenera presa batean jasoaz. Bi edo hiru metro sakonerako presa honek, azpialdean daukan irteera estutik (uragea) ateratzen den ur-jauziaren presioak eragiten dio mugimendua aspak jotzen dituenean. Aspa hauek errudea mugitzen dute, eta ardatzari mugimendua sortuz ganeko harria biraka jarri. 


Arrosin lau errota daude, lehena, handiena  da,  egoera hoberena mantentzen duena, gaur egun etxebizitza delako .  Bigarrena txikia da eta haurreko errotak isurtzen duen urarekin ibiltzen da. Hirugarrenari Ursino deitzen diote, nahiko handia, eta honek ere etxebizitza zeukan. Laugarrena berriz Arrrosiko ur- jauzian kokaturik dago, leku ez hain ohikoan, arkaitz tartean, hona igarotzeko  arku itxurako zubi bat zeharkatu behar zen. 


Arrosi berri errota


Arrosi berriko presa

Arrosi berriko errota txikia

Ursinoren errota


Ursinoren presa

Arrosi errotako zubia

Arrosiko errota

Ollokon bi errota daude, lehena, maila gorenean dagoena txikiena da bietan. Beheko aldean dagoen errotak gohiko errotaren soberako urak jasotzen ditu, presa ez hain handi batean. Honek  izen bera duen  etxea itsatsia dauka.


Ollokoko errota txikia


Olloko errotako presa

Ollokoko errota
Arraten bi errota daude nahiko egoera txarrean, bata bestea baino handiagoa. Handienak etxebizitza zeukan, errotariak bizi ziren bertan.


Arrateko errotapea


Arrateko errota

Arrateko errudera bere ardatzarekin

Arrateko presa
Arrate txiki errota

2012(e)ko azaroaren 19(a), astelehena

ERAIKIN ERLIJIOSOAK

Berastegin dauden eraikuntza erlijiosoak doazte  honako honetan. Bi eliz eta lau ermitaz osaturik dago. San Martin de Tours eliza, Santa Maria eliza Elduako auzokoa eta  San Lorentzo txiki ermita, San Lorentzo ermita, San Anton eta San Sebastian ermita.

San Martin de Tours eliza XIII.mendean eraiki zen, Lope de Isasti zioenez ez zeukan erretorerik 1303.urtean, eta hainbat aldiz handitua eta berritua izan zen.

San Martin de Tours 


Elizako erretaula




                                       Elduako Santa Maria eliza XIII. mendean  eraiki zen.

Santa Maria eliza


Santa Maria elizako erretaula

San Anton ermita 1917 eraiki zen ermita zaharra erori zenean, berria berago eraiki zen, errepidearen ondorago.  Fededunak dirua botatzen zuten ermitara, lapurretan hasi aurretik. Hau abereen zaintzaile edo patroi da.

San Anton


San Antongo erretaula

San Lorentzo ermita 1541ean eraikia dago eta San Lorentzo larrean kokaturik dago. 804 metroko altueran dago. Herriko patroi edo zaindaria da eta herriko jaiak santu honen ohorez ospatzen dira.1981.urtean berritu zen.
San Lorentzo


San Lorentzo ermita barrena


San Lorentzoko erretaula


Kanpaia  Gazteizen egina 1917, Jose Domingo Salvarredi eta semeek oparitua.  

San Lorentzo txiki errepidearen ondoan dago, zamargin etxearen aurrekaldean. Gaur egun santua ez dago bertan, desagerturik dago. Kondaira batek dioenez berastegiarrak   ermita puntu honetan egiteko asmoa omen zuten, eta eraikitzen hasi zirenean eraikuntz-materiala urrengo egunetan San Lorentzo mendi puntan agertzen omen zen, eguna joan eta eguna etorri. Azkenik ermita San Lorentzo mendian eraiki zen eta Zamargin parean San Lorentzo txiki ermita egin zuten. 1896.urtean Zamargingo semeek zaharberritu zuten.  

San Lorentzo txiki


San Lorentzo Txikiko irudia, gaur egun desagertuta dago

San Sebastian ermita ere 1541ean eraiki zuten, belaz baten kaxkoan dago kokaturik eta santuaren jarraitzaileen usteetan buruko minak sendatzen zituen,  aintzinean izurria zela eta babesa eta laguntza eskatzen zioten jarraitzaileak
San Sebastian 


San Sebastian, aintzinako erretaula


Gaur egungo itxura